วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๑๑๙

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์,  กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

วิภัชชวาท : การมองแยกแยะ มองหลายมุม*

   คำว่า วิภัชชวาท แปลว่า การมองแยกแยะ มองหลายมุม พระพุทธเจ้าทรงเห็นว่าการบำเพ็ญเพียรใดก็ตามที่ทำให้คนเป็นคนดี สิ่งนี้ควรชม บำเพ็ญเพียรที่ทำให้คนไม่ดีมีแต่ความทุกข์ สิ่งนี้ควรตำหนิ เพราะฉะนั้นเรื่องเดียวกัน ถ้าทำให้คนมีความสุข ก็ชมได้แต่ถ้าหากว่า ถ้าทำให้คนมีความทุกข์ ทำให้แตกสามัคคี ก็ตำหนิได้

          เพราะฉะนั้นพระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า ปคฺคณฺเห ปคฺคหารหํ ยกย่องคนที่ควรยกย่อง นิคฺคณฺเห นิคฺคหารหํ ข่มคนที่ควรข่ม แต่ไม่ได้หมายความว่า นาย ก. ควรยกย่องก็ยกย่องกันร้อยเปอร์เซ็นต์ นาย ข. ควรตำหนิ ก็ตำหนิกันร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่มีใครที่ควรจะยกย่องร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่มีใครที่ควรจะตำหนิร้อยเปอร์เซ็นต์ คนที่เราควรจะยกย่องร้อยเปอร์เซ็นต์สำหรับชาวพุทธก็คือพระอรหันต์ แต่ถ้าไปถามศาสนาอื่น เขาอาจจะไม่ยกย่องพระอรหันต์ก็ได้ อย่างเช่น พระโมคคัลลานะก็ถูกทำร้ายโดยศาสนาอื่น ฉะนั้นอยู่ที่ว่าเรามองในมุมไหนว่าอะไรดี อะไรชั่ว อะไรถูก อะไรผิด คำว่ามุมไหนก็คือ ขึ้นอยู่กับสมมติฐาน ที่ว่านี้เป็นเรื่องระดับโลกิยะ ถ้าเป็นเรื่องโลกุตตระ หรือพระนิพพานนั้นถือว่าดีงามอย่างเดียว แต่เมื่อว่าในระดับโลกิยะนั้นเราต้องเทียบเคียงจากหลายมุมมอง

          หลวงพ่อพุทธทาสถูกถามว่า ระหว่างทานผักกับทานเนื้อ อะไรดีกว่ากัน ในสมัยโน้น เขายกย่องคนที่เป็นมังสวิรัติ ที่รับประทานผักไม่ทานเนื้อ ผู้สื่อข่าวจึงไปถามท่านพุทธทาสว่า ทานผักดีกว่าทานเนื้อใช่หรือไม่ ซึ่งในกรณีนี้ท่านพุทธทาสท่านก็แยกตอบเป็นวิภัชชวาที ไม่ได้ตอบเพื่อความสะใจว่าใครดีกว่าใคร ท่านแยกตอบอย่างนี้ว่า ไม่ว่าจะทานผักหรือทานเนื้อ ถ้าทานแล้วไม่ติดในรสอร่อยของสิ่งที่รับประทาน ทานด้วยจิตว่างปฏิบัติธรรมด้วยการไม่ยึดมั่น ถือมั่น ดีทั้งนั้น แต่ถ้าใครก็ตาม ทานเนื้อสัตว์ด้วยความยึดติดในรสอร่อย คนนั้นก็เป็นยักษ์เป็นมาร คนที่ทานผักเป็นมังสวิรัติถ้าติดในรสอร่อยของผักก็เป็นลิงเป็นค่าง นี่เรียกว่าวิภัชชวาท แปลว่า แยกตอบ

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องวิภัชชวาทกถา ว่าด้วยการมองหลายมุม
   สมัยดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙.,Ph.D)
   แสดง ณพระอุโบสถวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
   เมื่อวันที่ ๓๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๔