วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๑๒๐

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์,  กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

วิภัชชวาท : การมองแยกแยะ มองหลายมุม*

   เขาเปรียบว่าคนเรามี ๓ ประเภท คือ
          คนประเภทแรก เหมือนแครอท
          คนประเภทที่สอง เหมือนไข่
          คนประเภทที่สาม เหมือนเมล็ดกาแฟ

          เราเอาน้ำเทใส่ลงในหม้อ ๓ ใบ แล้วตั้งไว้บนกะทะ เอาแครอท ไข่และกาแฟใส่เข้าไปต้มไว้ ๑๕ นาทีให้สังเกตว่า ก่อนที่จะใส่ลงหม้อ แครอทแข็งมาก หลังจากต้มในน้ำร้อน ๑๕ นาทีแครอทอ่อนนุ่มนิ่ม นั่นคือ ก่อนต้ม แครอทแข็ง แต่พอต้มแล้ว แครอทอ่อนตรงกันข้าม
          ก่อนจะต้มไข่ในน้ำร้อน ไข่เปราะบางมาก เราสะกิดนิดเดียวไข่ก็แตกแต่พอใส่ไปในหม้อน้ำร้อนจนสุก ไข่จะแข็ง ก่อนต้มไข่เปราะบาง หลังต้มแล้วไข่แข็งขึ้น
          ส่วนเมล็ดกาแฟ ก่อนที่จะใส่ไปในน้ำร้อนก็เป็นเมล็ด พอใส่ในหม้อน้ำร้อน เมล็ดกาแฟละลาย น้ำกลายเป็นสีดำ รสชาติของน้ำเป็นรสกาแฟหอมกรุ่น ไม่เหลืออะไรให้เห็นนอกจากสีดำกับกลิ่นหอมกรุ่น

          ก่อนที่น้ำจะท่วมใหญ่ครั้งนี้คนไทยก็มี ๓ ประเภทด้วยกัน คือ
          คนประเภทแครอท ถ้าคุยว่าน้ำมาก็ไม่กลัว แถมประกาศว่าจะอยู่ตรงนี้ไม่หนีไปไหน แต่พอน้ำมาถึง ตาเหลือกตาลาน ขนของไม่ทัน คุมสถานการณ์ไม่อยู่ อ่อนปวกเปียกกลายเป็นแครอทต้ม แทนที่จะตั้งสติ ป้องกันน้ำ เอาของมีค่าทยอยออกไปบ้างกลายเป็นคนที่หมดกำลังใจ
          คนประเภทไข่ เป็นคนที่กลัวน้ำท่วม คิดว่าถ้าน้ำมาก็คงแย่ แต่พอน้ำมาถึงจริงๆ กลับบ้าบิ่น สู้ยิบตาทุกวิถีทาง แต่ไม่ใช้ปัญญา ทางการยังไม่ได้ตัดสายไฟแรงสูง เดินลุยน้ำไปถูกไฟฟ้าช็อตเสียชีวิตไปหลายราย
          คนประเภทเมล็ดกาแฟ โดนน้ำร้อนแล้วมีกลิ่นหอมฉุย มีรสชาติอร่อย คนประเภทนี้ปรับตัวเข้ากับน้ำท่วมได้ บอกว่าน้ำท่วมกายแต่ไม่ท่วมใจ สามารถทำใจให้เบิกบานแม้น้ำจะท่วม ดำรงชีวิตอยู่ด้วยความไม่ประมาท
          ฉะนั้น เวลามีปัญหา อย่าหนีปัญหา ให้มีศรัทธา แต่อย่าประมาท อย่าบ้าบิ่น ศึกษาแก้ปัญหาด้วยสติปัญญา รู้ว่าจะต้องทำอย่างไร แก้ปัญหาด้วยจิตใจที่สงบสยบปัญหาใช้ปัญญาแก้ คนอย่างนี้เราเรียกว่าเป็นประเภทเมล็ดกาแฟ คือปรับตัวเก่ง ดังที่คนไทยสมัยโบราณ รู้จักปรับตัวเข้ากับกระแสน้ำ นิยมสร้างบ้านเรือนไทย มีใต้ถุนสูง ทำให้อยู่รอดปลอดภัยจากน้ำท่วมในยามวิกฤตอย่างนี้อย่าทำตัวเป็นแครอท พอน้ำมาก็แตกตื่นตกใจ เก่งแต่ปากอย่าทำตัวเป็นไข่ เจอปัญหาแล้วบ้าบิ่น บอกว่าเอาอยู่แต่ก็สู้น้ำไม่ได้

          เราต้องเป็นคนประเภทเมล็ดกาแฟ ดูสถานการณ์ ปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ เปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาส เปลี่ยนพินาศให้เป็นพัฒนา เปลี่ยนปัญหาให้เป็นบทเรียน ถ้าหากว่าเราตั้งสติใช้ปัญญาอย่างนี้ ต่อให้ห้วงน้ำใหญ่ไหลมาคนไทยก็สู้ได้ สามารถปรับตัวตามสถานการณ์ดังเมล็ดกาแฟ มหาอุทกภัยครั้งนี้ทำให้เราฉลาดขึ้น เก่งขึ้น มีปัญหามีอุปสรรค แทนที่จะหักโค่น กลับกลายเป็นยืนได้แล้วเก่งกว่าเดิม เข้มแข็งกว่าเดิม ฉลาดกว่าเดิม

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องโอฆตรณกถา ว่าด้วยการข้ามพ้นห้วงกิเลส
   สมัยดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙.,Ph.D)
   แสดง ณพระอุโบสถวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
   เมื่อวันพุทธที่ ๑๒ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๕๔