วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๙๗

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์, กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

                                                               อมตบท*

         ความไม่ประมาทหมายถึงการดำรงชีวิตที่มีสติกำกับอยู่ตลอดเวลา การดำรงชีวิตอย่างมีสติกำกับนี้จัดเป็นอมตบท คืออุบายเครื่องบรรลุถึงพระนิพพาน ทั้งนี้เพราะคนมีสติเจริญวิปัสสนากรรมฐานย่อมน้อมจิตไปเพื่อพระนิพพานซึ่งไม่มีการเวียนว่ายตายเกิด การดำรงชีวิตด้วยสติจึงเป็นทางไปสู่อมตะคือพระนิพพาน ที่ว่าความประมาทเป็นทางแห่งความตายก็เพราะว่าคนประมาทจะไม่มีสติกำกับเขาจะไม่สามารถเจริญวิปัสสนากรรมฐาน เมื่อไม่เจริญกรรมฐาน จึงต้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในสังสารวัฏ ความประมาทชื่อว่าเป็นทางแห่งความตายเพราะทำให้คนต้องเวียนว่ายตายเกิดไม่รู้จบ ที่ว่าคนผู้ไม่ประมาทชื่อว่าย่อมไม่ตาย หมายความว่า เขามีสติเจริญเจริญวิปัสสนากรรมฐานแล้วบรรลุมรรคผลนิพพานย่อมพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิด ส่วนที่ว่าคนผู้ประมาทก็เหมือนคนตายแล้ว หมายความว่า คนที่ตายแล้วไม่สามารถทำความดีใดๆ ได้เพราะเหลือแต่ร่างกายที่ไร้วิญญาณ คนผู้ประมาทก็เหมือนคนตายเพราะไร้จิตเจตนาที่จะทำความดี เขามีชีวิตหายใจเข้าออกอยู่ไปวันๆ โดยไม่เคยคิดคำนึงถึงการทำความดีใดๆ เขาจึงเป็นเหมือนคนที่ตายแล้วเพราะจิตเจตนาที่จะทำความดีได้ตายจากไป คนผู้ประมาทจึงเหมือนคนตายแล้วตรงที่เขาไม่มีจิตเจตนาที่นึกถึงการทำความดี

          ด้วยเหตุผลดังพรรณนามานี้ ความประมาทจึงชื่อว่าเป็นทางแห่งความตาย สาเหตุของความความประมาทก็คือมทะหรือความมัวเมา ดังพระบาลีในภัณฑุติณฑิกชาดกที่ว่า มทา ปมาโท ชาเยถ แปลความว่า ความประมาทเกิดจากความมัวเมา ความมัวเมาที่เป็นเหตุให้เกิดความประมาทมี ๓ประการคือ ความมัวเมาในความไม่มีโรค ความมัวเมาในวัย และความมัวเมาในชีวิต นั่นคือ คนทั่วไปเวลามีสุขภาพแข็งแรงดีก็มักลืมตัวไม่เร่งทำความดีเพราะมีความมัวเมาในความไม่มีโรค คนหนุ่มสาวมักหาความสนุกเพลิดเพลินไปตามวัยจนลืมธรรม นี่เรียกว่าความมัวเมาในวัย คนบางคนหลงติดอยู่ในโลกธรรมฝ่ายบวกคือลาภ ยศ สุข สรรเสริญจนหลงคิดไปว่าตนเองจะอยู่ค้ำฟ้า นี่เรียกว่าความมัวเมาในชีวิต

         การเจริญมรณสติหรือการระลึกถึงความตายสม่ำเสมอจะช่วยกำจัดมทะคือ ความมัวเมาทั้งสามประการ เมื่อไม่มีความมัวเมาย่อมไม่เกิดความประมาท เมื่อไม่ประมาทก็ชื่อว่าเข้าสู่อมตบท คือ ทางสู่พระนิพพาน ดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ในมรณสติสูตรว่า ภิกษุทั้งหลาย มรณสติอันภิกษุเจริญแล้ว ทำให้มากแล้วย่อมมีผลมาก มีอานิสงส์มาก หยั่งลงสู่อมตะ มีอมตะเป็นที่สุด พระศาสนโสภณ (จตฺตสลฺลเถร) ได้นิพนธ์เป็นภาษิตอุทานธรรมไว้ว่า

                    ระลึกถึง ความตาย สบายนัก
                    มันหักรัก หักหลง ในสงสาร
                    บรรเทามืด โมหัน อันธการ
                    ทำให้หาญ หายสะดุ้ง ไม่ยุ่งใจ

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องอมตปทกถา ว่าด้วยทางสู่ความไม่ตาย
สมัยดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙.,Ph.D)
แสดงเนื่องในการที่คณะกรรมการมหาเถรสมาคมบำเพ็ญกุศลอุทิศถวาย
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ สุวัฒนมหาเถร ณ ศาลากาญจนาภิเษก วัดสุวรรณาราม
เขตบางกอกน้อย กรุงเทพมหานคร
เมื่อวันอาทิตย์ที่ ๑๒ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๓