วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๑๐๐

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์, กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

                                                 ผู้ประมาทเหมือนคนตายแล้ว*

         เวลาเป็นสิ่งที่มีค่าต่างจากทรัพย์สินเงินทองตรงที่ว่า ทรัพย์สินที่สูญหายหรือหมดไปยังพอหาใหม่ทดแทนได้ แต่เวลาล่วงเลยไปไม่อาจนำกลับคืนมา ดังคำประพันธ์ที่ว่า
                    เวลาและวารี มิได้มีที่คอยใคร
                    เรือเมล์และรถไฟ ก็ต้องไปตามเวลา
                    โอ้เอ้และอืดอาด มักจะพลาดปรารถนา
                    พลาดแล้วจะโศกา อนิจจาเราช้าเอง

          ผู้ที่ปล่อยเวลาล่วงเลยผ่านไปโดยไม่ทำอะไรให้เป็นประโยชน์ ถือว่าตกอยู่ในความประมาท เพราะไม่ปฏิบัติตามพระพุทโธวาทที่สอนให้พิจารณาเนืองๆ ว่า กถมฺภูตสฺส เม รตฺตินฺทิวา วีติปตนฺติ แปลความว่า วันคืนล่วงไป บัดนี้เราทำอะไรอยู่ บุคคลผู้ประมาทคือผู้มีชีวิตอยู่โดยปราศจากสติ คำว่า สติ หมายถึง ความระลึกรู้ก่อนทำก่อนพูดและก่อนคิด หรือขณะทำ ขณะพูด และขณะคิด

          ผู้ประมาทปราศจากสติแม้มีชีวิตก็เหมือนร่างที่ไร้วิญญาณ พระพุทธองค์จึงเปรียบเทียบชีวิตของเขาว่าเหมือนคนที่ตายแล้ว ดังพระพุทธภาษิตที่ว่า เย ปมตฺตา ยถา มตา แปลความว่า ผู้ประมาทเหมือนคนตายแล้ว

          ลักษณะการแสดงออกของผู้ประมาทมี ๒ ประการ คือ ไม่ระแวงสิ่งที่ควรระแวงและไม่ระวังภัยที่ควรระวัง อันตรงกันข้ามกับผู้ไม่ประมาทที่จะมีลักษณะคือ
          ๑. สงฺเกยฺย สงฺกิตพฺพานิ ระแวงสิ่งที่ควรระแวง
          ๒. รกฺเขยฺยานาคตํ ภยํ ระวังภัยที่ยังมาไม่ถึง

          กล่าวง่ายๆ ก็คือ คนไม่ประมาทจะเป็นคนรู้เท่าทันเหตุการณ์ รู้เท่าเอาไว้กัน รู้ทันเอาไว้แก้ ดังนั้น บุคคลผู้ไม่ประมาทย่อมรีบขวนขวายทำกิจการให้สำเร็จลุล่วงไปโดยเร็วพลัน ไม่มีการผัดวันประกันพรุ่ง รำลึกถึงพระพุทโธวาทที่ว่า อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ โก ชญฺญา มรณํ สุเว แปลความว่า ความเพียรเป็นกิจที่ต้องทำวันนี้ ใครจะรู้ว่าพรุ่งนี้จะตายหรือไม่

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องอัปปมาทกถา ว่าด้วยเรื่องความไมประมาท
สมัยเป็นพระมหาประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙
แสดงเนื่องในการบำเพ็ญกุศลวันอดีตเจ้าอาวาส ณ วัดบวรนิเวศวิหาร
เมื่อวันที่ ๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๒