วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๑๐๙

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์,  กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

                                                 อดทน*

   คำว่า อดทน นั้น ท่านอธิบายไว้มีความหมาย ดังนี้
          ๑. ทนลำบาก
          ๒. ทนตรากตรำ
          ๓. ทนเจ็บใจ

          ข้อที่ ๑ ทนลำบาก หมายถึง ทนเจ็บกาย ทนทุกขเวทนา โยมจะฟังเทศน์ให้จบรู้สึกเมื่อย เมื่อยนั้นเป็นเจ็บกาย ทนเจ็บกายไม่ได้ ฟังแล้วไม่มีสมาธิ บางคนถึงกับลุกหนีไปอย่างนี้ก็ฟังเทศน์ไม่จบทำความดีไม่ครบ เรียกว่า ไม่ทนอดทนเจ็บกาย หรือลำบากกาย

          ข้อที่ ๒ ตรากตรำ หมายถึง เหน็ดเหนื่อยตรากตรำทำงาน จะประสบความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่ กว่าจะได้ขึ้นมาเป็นผู้บริหารในหน่วยงานราชการต้องผ่านบริหารในหน่วยงานต้องผ่านร้อน ผ่านหนาว จนประสบความสำเร็จเรียกว่า ทนลำบากไม่ไหวชาวนาทำนา กว่าจะได้ข้าวแต่ละถัง ลำบากมากจริงๆ เรียกว่า ทนตรากตรำ

          ข้อที่ ๓ ทนเจ็บใจ คือว่าไม่ใช่ว่าจะมีคนชมเราอย่างเดียว โลกธรรมก็ต้องมีคนด่าคนว่า คนท้าทาย คนไม่เห็นด้วย ผู้บังคับบัญชาก็ใช่ว่าลูกน้องจะยอมรับ ลูกน้องไปปฏิบัติหน้าที่ก็ถูกพวกปลอบโยนด่าบ้าง คนนั้นบ่น คนนี้ว่า ต้องทนเรียกว่าทนเจ็บใจ

          ทนลำบาก ทนตรากตรำ ทนเจ็บใจ ท่านเรียกว่า อดทน ความอดทนต้องมาคู่กับโสรัจจะ จึงจะประสบความสำเร็จ อดทนอย่างไร อดทนเพื่อที่จะทำให้สำเร็จตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ สมมุติว่า เรามีสะพานลอยให้คนเดินข้าม สะพานลอยในกรุงเทพฯ มีมากแต่คนไม่ข้าม เดินลอดใต้สะพานลอยยอมเสี่ยงให้รถชนเสียอย่างนั้นแหละ มีสะพานลอยไม่ข้าม มีถังขยะไม่ทิ้งให้เป็นที่เป็นทาง แล้วก็มาบ่นว่าถังขยะอยู่ไกลเดินเมื่อย ทนเมื่อย
ไม่ได้ บางคนทิ้งขยะลงมาจากรถยนต์ คนเหล่านี้ เรียกว่า ไม่มีขันติ ไม่มีโสรัจจะ

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องขันติโสรัจจกถา ว่าด้วยความอดทนและความสงบเสงี่ยม
   สมัยดำรงสมณศักดิ์ที่ พระเทพโสภณ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙.,Ph.D)
   แสดง ณ พระอุโบสถวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
   เมื่อวันพุธที่ ๒๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๕