วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๑๑๐

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์,  กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

วันวิสาขบูชา"การบูชาในวันเพ็ญวิสาขะคือเดือนหก"*

   วันวิสาขบูชาเป็นวันสำคัญยิ่ง เพราะว่าชาวพุทธต้องทำพิธีการบูชาเป็นพิเศษกว่าวันพระอื่นๆ เราถือว่าเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา วันพระธรรมดาไม่เรียกว่าวันสำคัญ ก็เพราะว่าเราบูชาตามปกติ มาทำวัตร มาสวดมนต์เช้า ฟังเทศน์ฟังธรรมตามปกติ หรือบางทีก็อยู่บ้านเฉยๆ ฟังเทศน์ทางวิทยุ ทางโทรทัศน์ ไม่มาที่วัดแต่ถ้าเป็นวันสำคัญคือวันวิสาขบูชา อยู่บ้านไม่ได้ ที่ว่าอยู่บ้านไม่ได้เพราะว่ามีการบูชาพิเศษที่ทำที่บ้านไม่ได้อย่างหนึ่ง ถ้าอย่างอื่นนั้นทำที่บ้านได้ สวดมนต์ก็สวดที่บ้านได้ฟังเทศน์ทางวิทยุก็ได้ ทางโทรทัศน์ก็ได้

          แต่พอถึงวันสำคัญทางศาสนาคือวันวิสาขบูชา ญาติโยมต้องมาที่วัด มาทำอะไร มาเวียนเทียน การเวียนเทียนนี้เวียนที่บ้านคนเดียวไม่ได้ ถ้าได้่ก็คงประหลาด ต้องมารวมกลุ่มมาทำประทักษิณ แปลว่าเวียนขวาหรือวนขวาวนขวานี้แสดงอาการเคารพ ญาติโยมอาจแยกไม่ออกว่าวนขวาคือวนอย่างไร ถ้าเราจะวนขวาสิ่งที่เราเคารพ ท่านให้เอาแขนข้างขวาไปไว้ในด้านสิ่งที่เราวน ถ้าโยมวนรอบพระอุโบสถ รอบพระวิหาร ทำประทักษิณ เวียนเทียน ต้องหันหน้าให้แขนข้างขวาเข้าหาพระอุโบสถ พระวิหาร แสดงความเคารพ เรียกว่า ประทักษิณ หรือทักษิณาวัตรการเวียนเทียนนั้นเวียนกันที่วัด มีกิจกรรมมากระทำที่วัด หรือจะเรียกว่าวันพิเศษ

          เมื่อญาติโยมมาที่วัดวันนี้ให้ทำกิจกรรมได้ทั้งวัน ทำวัตรเช้า ฟังเทศน์ ฟังธรรมแล้วยังได้มีกิจกรรมอื่น จนถึงเวียนเทียนตอนค่ำ เหตุที่เราต้องทำพิธีบูชาเป็นพิเศษเรียกว่า วันวิสาขบูชา ก็เพราะเหตุที่ว่า เป็นการบูชาในวันเพ็ญวิสาขะคือเดือนหก วันวิสาขะเดือนหก เป็นวันที่เราจัดรำลึกถึงเหตุการณ์สำคัญเกี่ยวกับองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า คือเป็นวันประสูติ ตรัสรู้ และก็ปรินิพพาน

          ประสูติ คือเกิดเป็นเจ้าชายสิทธัตถะเมื่อ ๘๐ ปีก่อนพุทธศักราช อยากรู้ว่าพระพุทธเจ้าเกิดมากี่ปี ก็ให้เอา ๘๐ บวก ปีพุทธศักราชก็เท่ากับจำนวนปีประสูติของพระพุทธเจ้า เช่น ๘๐+๒๕๕๑ เท่ากับ ๒๖๓๑ ปี

          ตรัสรู้ ๓๕ ปี หลังจากประสูติเป็นเจ้าชายสิทธัตถะ อยากจะรู้ว่าตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามากี่ปีก็เอา ๔๕ ซึ่งเป็นปีที่พระพุทธเจ้าทรงเทศนาสั่งสอน ๔๕ บวก ๒๕๕๑ เป็นจำนวนปีที่ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า และ ๒๕๕๑ ปีนับแต่ปีปรินิพพานของพระพุทธองค์

          เหตุการณ์ทั้ง ๓ คือประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพาน มาบรรจบในวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือนหกตรงกัน ถ้าเป็นคนธรรมดาทั่วไปนี้จะเกิดวันหนึ่ง สิ้นชีวิตอีกวันหนึ่ง แล้วเวลาทำบุญครบรอบของผู้ที่ตายไป คนไทยนิยมวันเกิดหรือวันตาย ลูกหลานจัดงานครบรอบวันอะไร ถึงวันเกิดของท่านแล้วก็ทำบุญหรือว่าถึงวันตายของท่านก็ทำบุญ

          แต่สำหรับพระพุทธเจ้า เป็นวันเดียวคือวันวิสาขบูชา ทั้งประสูติ ทั้งตรัสรู้และปรินิพพาน รวมลงอยู่ในวันเดียวกันคือวันวิสาขบูชาแต่ถ้าจะนับว่า ใน ๓ วันนั้น เหตุการณ์ไหนสำคัญมากที่สุดสำหรับชาวพุทธสำหรับเราที่จัดอยู่ทุกวันนี้ รำลึกนึกถึงวันอะไร วันประสูติ วันตรัสรู้ หรือวันปรินิพพาน
ให้เลือกหนึ่งวัน ที่ถือว่าเป็นเหตุการณ์สำคัญที่สุด วันประสูติก็เกิดมาเป็นเด็กแบเบาะ เรียกว่าเจ้าชายสิทธัตถะ ยังไม่มีผลเรียกว่ายังไม่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของโลกมนุษย์วันปรินิพพานก็เป็นวันสูญเสีย วันจากไป สมัยโน้นก็เศร้าเสียใจ ก็ไม่ค่อยมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของโลกมนุษย์

          วันตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าสำคัญมาก ซึ่งถ้าไม่มีวันนี้ก็ไม่มีพระพุทธศาสนา ดังที่เราทำวัตรสวดมนต์กัน ดังบาลีนิกเขปบทที่ยกไว้ ณ เบื้องต้นนั้นว่า อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปนฺโน อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ แปลว่า พระตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จอุบัติขึ้นแล้วในโลกนี้ คำว่า "อุบัติขึ้นแล้วในโลกนี้" หมายถึงเหตุการณ์ตอนไหน ประสูติ ตรัสรู้ หรือปรินิพพาน ที่เราสวดทุกวันนี้ว่า อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปนฺโน อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ เป็นคำที่คนในสมัยพระพุทธเจ้าก็เปล่งวาจานี้สวดกัน แต่ไม่ได้สวดก่อนที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ คือก่อนตรัสรู้ เขายังไม่สรรเสริญว่าอุบัติขึ้นแล้วพระตถาคตอุบัติขึ้นแล้วในโลกนี้ในวันตรัสรู้

          แสดงว่าพระพุทธเจ้าของเราเกิด ๒ ครั้ง เรียกว่า ทวิชาติ หรือทวิชาชาติ เกิดสองครั้ง คือครั้งที่หนึ่ง เกิดด้วยรูปกายหรือกายเนื้อ ๘๐ ปีก่อนพุทธศักราช เป็นเจ้าชายสิทธัตถะ ครั้งที่สองเกิดด้วยนามกาย แปลว่า ธรรมที่อยู่ในจิตของพระองค์ สว่างวาบขึ้นมาทำให้พระองค์เป็นพุทธะ ผู้ตื่น ผู้รู้ ผู้เบิกบาน เกิดครั้งที่สองนี้แหละที่เราเปล่งวาจาสรรเสริญว่า อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปนฺโน แปลความว่า พระตถาคตเจ้าอุบัติขึ้นแล้วในโลกนี้

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องพุทธอุบัติกถา ว่าด้วยการอุบัติขึ้นของพระพุทธเจ้า
   สมัยดำรงสมณศักดิ์ที่ พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙.,Ph.D)
   แสดงในวันวิสาขบูชาณ พระอุโบสถวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
   เมื่อวันจันทร์ ที่ ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๑