วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ลำดับที่ ๘๔

                                                    พระพรหมบัณฑิต
                                       (ประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙, ศ.,ดร.)
                          ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์, กรรมการมหาเถรสมาคม,
                        เจ้าคณะภาค ๒, เจ้าอาวาสวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร
                        อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

                                               สละสุขเล็กน้อยเพื่อความสุขที่ยิ่งใหญ่*

          ในการทำความดี เราต้องกล้าเผชิญกับอุปสรรคต่าง ๆ ต้องมีความเสียสละสู้อุปสรรค เสียสละสุขส่วนตัวเพื่อประโยชน์ที่ไพบูลย์กว่า สมดังพระบาลีว่า มตฺตาสุขปริจฺจาคา เป็นต้น แปลความว่า ถ้าเห็นแก่ประโยชน์สุขที่ยิ่งใหญ่กว่า เพราะสละสุขเล็กน้อย นักปราชญ์ควรสละสุขเล็กน้อยเพื่อเห็นแก่ความสุขที่ยิ่งใหญ่

          กล่าวในทางธรรม สุขที่ยิ่งใหญ่กว่าได้แก่ พระนิพพาน คือการดับกิเลสอย่างสิ้นเชิงหากเราต้องการความสุขคือพระนิพพาน ก็ต้องสละความสุขที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันซึ่งเป็นความสุขเล็กน้อย ดังเช่นเจ้าชายสิทธัตถะได้เสด็จออกผนวช เพื่อแสวงหาความสุขที่ยิ่งใหญ่กว่า นั่นคือความเป็นพระพุทธเจ้า

          กล่าวในทางโลก ความสุขของคนส่วนรวมสำคัญกว่าความสุขส่วนตัว เพราะแต่ละคนย่อมหนีไม่พ้นกฎไตรลักษณ์ แต่ถ้าได้สร้างประโยชน์ส่วนรวมไว้ จะทำให้คนอื่นได้รับประโยชน์มากยิ่งขึ้น คนที่เห็นแก่ประโยชน์ของคนอื่นมากกว่าความสุขส่วนตัวสามารถทนต่อความลำบากเพื่อสร้างสรรค์คุณงามความดี ในเรื่องนี้ขอกล่าวถึงท่านมหาตมะคานธี ซึ่งเสียสละประโยชน์ส่วนตัวเพื่อประโยชน์สุขของประเทศอินเดีย

          ท่านมหาตมะ คานธีเป็นลูกเศรษฐีเกิดในตระกูลมีทรัพย์สินเงินทองมากมายสามารถที่จะเดินทางไปไหนมาไหนได้ทั่วโลก จบนิติศาสตรบัณฑิต จากประเทศอังกฤษ แล้วเดินทางกลับมาประเทศอินเดียตอนนั้นตกอยู่ภายใต้การปกครองของประเทศอังกฤษทำให้เกิดความรู้สึกว่า ในขณะที่คนทั้งประเทศอยู่ภายใต้การกดขี่มีความทุกข์ยากแสนสาหัส เราจะมีความสุขเพียงคนเดียวได้อย่างไร ในขณะที่คนอื่นเป็นหลายล้านคนกำลัง
ตกอยู่ในความทุกข์ จึงคิดสละความสุขส่วนตัวเพื่อความสุขของคนส่วนรวม เพื่อจะได้ช่วยให้คนทั้งหลายได้พ้นจากความทุกข์นั้น คิดดังนั้นจึงสละทรัพย์สมบัติอุทิศตนเพื่อประเทศชาติเพื่อประชาชน

          เดิมทีท่านมหาตมะ คานธีเป็นคนชื่นชอบอ่านวรรณคดีภาษาอังกฤษ อ่านแล้วมีความเข้าใจลึกซึ้ง จนกระทั่งวันหนึ่งเห็นว่าตนเองไม่ควรจะไปชื่นชอบวรรณคดีของชาวต่างชาติซึ่งเป็นประเทศมหาอำนาจกดขี่ประชาชนของประเทศตนอยู่ขณะนั้น จึงหันมาอ่านและศึกษาวรรณคดีประเทศของตนเองอย่างละเอียด อ่านเพื่อจะได้นำมาเขียนเป็นภาษาของตนเอง แต่การจะทำอย่างนั้นได้ ก็ต้องสละความรื่นรมย์ในการอ่านวรรณคดีภาษาอังกฤษ เป็นการเสียสละประโยชน์ส่วนน้อยเพื่อประโยชน์ส่วนรวมดังพระบาลีบทหนึ่งว่า จเช ธนํ องฺควรสฺส เหตุ เป็นต้น แปลความว่า พึงสละทรัพย์เพื่อเห็นแก่อวัยวะ พึงสละอวัยวะเพื่อเห็นแก่ชีวิต พึงสละทรัพย์ อวัยวะและ ชีวิต เพื่อเห็นแก่ธรรม

*จากพระธรรมเทศนา ๕๗ กัณฑ์ เรื่องปริจาคกถา ว่าด้วยความเสียสละ
สมัยเป็นพระมหาประยูร ธมฺมจิตฺโต ป.ธ.๙ แสดงในงานฉลองอายุวัฒนมงคลสมเด็จพระพุฒาจารย์
(อาจ อาสภมหาเถร) ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ เมื่อวันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๒๙